Różnorodność kolorów i ich odcieni jest przeogromna, a każdy z nich otrzymać można, odpowiednio mieszając ze sobą trzy kolory podstawowe. Które to i dlaczego akurat one zyskały miano barw podstawowych? Czym jest koło barw i jakie jest jego znaczenie?
Jakie są barwy podstawowe?
W sztuce i architekturze uwarunkowane historycznie są trzy podstawowe kolory – czerwony, niebieski i żółty. Jest to tak zwany zestaw czy model RYB (red, yellow, blue). Wszystkie inne kolory to barwy pochodne powstające poprzez mieszanie kolorów podstawowych.
Czym jest koło barw?
Technicznie rzecz ujmując, każdy kolor jest wrażeniem, którego mózg doświadcza za pośrednictwem oka odbierającego promieniowanie z zakresu światła widzialnego. Różne kolory to po prostu odbite od powierzchni światło o określonej długości. Natomiast kolor biały zawiera w sobie i odbija z jednakową jasnością od powierzchni wszystkie barwy zawarte w widmie światła, a kolor czarny je pochłania – to wynik braku emisji światła.
Wszystkie kolory widzialne prezentowane są na kole barw, inaczej nazywanym kołem chromatycznym. Barwy płynnie przechodzą na nim w kolejne, a im dalej od centrum koła, tym bardziej stają się nasycone. Koło jest jednym z podstawowych narzędzi grafików i projektantów i służy do tworzenia spójnych koncepcji kolorystycznych.
Zastosowanie koła barw
Warto wiedzieć, że istnieją również inne zestawy barw podstawowych – jedno z nich zawiera barwy podstawowe (kolory czerwony, niebieski i żółty) i używane jest zwykle przez grafików, inne czerwony, niebieski i zielony (to tak zwane kolory RGB – red, green, blue) stosowane przez specjalistów pracujących w środowisku cyfrowym, a jeszcze kolejne obejmuje tak zwaną paletę CMYK (cyjan, magenta, żółty i czarny) używana do drukowania kolorowych obrazów.
Barwy podstawowe mogą więc nieco różnić się od siebie w zależności od przeznaczenia koła, ale pamiętać należy, że uwarunkowane historycznie jako barwy podstawowe są tylko trzy podstawowe kolory – żółty, czerwony, niebieski.
Mieszanie barw
Łącząc ze sobą wymienione trzy podstawowe kolory, możemy uzyskać każdy inny kolor i odcień. Warto jednak wiedzieć, że barwy podstawowe i ich pochodne mogą być ze sobą mieszane poprzez sumowanie lub odejmowanie promieniowania o różnej długości.
Mieszanie addytywne
Mieszanie addytywne występuje, gdy zachodzi mieszanie światła emitowanego – synteza następuje jako łączenie promieniowania o różnych długościach. W oparciu o ten rodzaj syntezy pracują monitory i inne wyświetlacze kolorowe emitując wiązki świateł red, green i blue, czyli barwy podstawowe z palety RGB, a pod warunkiem emisji wszystkich barw podstawowych z jednakową jasnością i ich perfekcyjnej przeciwstawności można otrzymać kolor biały.
Mieszanie subtraktywne
Mieszanie światła odbitego to z kolei mieszanie subtraktywne. O ile mieszanie światła emitowanego wykorzystuje kolory czerwony, niebieski i zielony, mieszanie subtraktywne bazuje na kolorach magenta, cyjan i żółtym. Zjawisko mieszania barw zachodzi poprzez odejmowanie poszczególnych długości promieniowań światła widzialnego i możemy zaobserwować je, drukując różne kolory na białej kartce papieru.
Kolory pochodne
Poza ogólnie przyjętym zestawem barw podstawowych, dysponujemy tysiącami różnorodnych kolorów powstających w czasie mieszania barw. W związku z tym możemy wyróżnić trzy kategorie kolorów:
– kolory podstawowe – ich odtworzenie poprzez mieszanie innych barw nie jest możliwe, dlatego też barwami podstawowymi w ogólnie przyjętym ujęciu są czerwony, żółty i niebieski;
– barwy drugorzędowe – oparte na podstawowych kolorach i powstające poprzez zmieszanie ze sobą dwóch z nich. Tak powstają na przykład kolor pomarańczowy (czerwony + żółty), zielony (w przypadku koła RYB), turkusowy (niebiesko zielony) czy fioletowy (czerwony + niebieski);
– barwy trzeciorzędowe – powstają poprzez mieszanie barw podstawowych z drugorzędowymi, na przykład fioletowy + niebieski, pomarańczowy + żółty, zielony + niebieski.
To, jaki odcień uzyskamy poprzez mieszanie różnych kolorów, zależy od proporcji poszczególnych pigmentów. Należy pamiętać, że dodatkowo możemy je zmieniać, dodając do nich odrobiny szarości, bieli lub czerni. I tak na przykład zielony z białym oraz odrobiną szarego da nam kolor seledynowy, a niebieski, czerwony, zielony i biały – kolor wrzosowy.
Jak stworzyć udaną kompozycję kolorystyczną?
Odrobina praktycznej wiedzy, która przyda Ci się, kiedy będziesz wybierał na przykład kolor farby lub dodatków do swojego mieszkania. Najpierw wybierz barwę podstawową, a później spójrz na koło chromatyczne – kolory możesz dobierać zgodnie z jedną z obowiązujących zasad:
– kolory mogą pochodzić z tylko jednego poziomu koła – czyli stanowić różne warianty i odcienie tego samego koloru;
– zasada dopełnienia polega na wyborze dwóch pasujących do siebie, uzupełniających się kolorów – znajdziesz je z łatwością, bowiem znajdują się na kole barw dokładnie naprzeciwko siebie;
– zasada triady – na kole narysuj trójkąt równoramienny tak, aby jeden z jego wierzchołków znajdował się na kolorze, który Cię interesuje – pozostałe dwa „same” wyznaczą pasujące do niego kolory.
Tych zasad i reguł jest oczywiście znacznie więcej, a wybór zależy wyłącznie od gustu osoby, która je wybiera.